Уацы д?нц?г
Коцойты Бибойы фырт Арсен (Габоци), зындгонд ирон фысс?г. Райгуырд 1872-?м азы 16 январы Джыз?лы, ф?зиан ис Дз?уджыхъ?уы 1944-?м азы 4 февралы.
Коцойты Арсен нымад у ирон проз?йы бындур?в?рджыт?й иуыл.
Фараст азы йыл куы цыди, у?д ?й радтой хъ?уы райдай?н скъолам?. Ам разынд хорз чиныгдон, ?м? л?ппу ф?г?рз и чингуыт? к?сыныл. Скъола каст куы ф?ци, у?д бацыд ?рыдоны семинарм?, ам тынгд?р айста й? з?рд?м? литератур?, у?лдайд?р Къостайы зарджыт?. Баззад ах?м хабар д?р: фараст ?мбалим? иуах?мы Арсен фист?г?й ф?цыд Дз?уджыхъ?ум? Къостайы уынынм?.
Й? ?н?низдзинад хорз к?й н? уыд, уый аххос?й каст н? ф?ци семинар. Сызд?хт Джыз?лм? ?м? бавд?лд фыссынм?. Ардыг?й ?рвыста алыхуызон уацхъуыдт? газетт? ?Терские ведомости?, ?Казбек? ?м? ?нд?рт?м. 1895-?м аз?й ф?ст?м? йын зынын байдыдтой мыхуыры.
Дыууисс?дз аз?й фылд?р Арсены уацмыст? мыхуыр цыдысты алыхуызон газетт? ?м? журналты Калачы, Бетъырбухы, Ц?гат ?м? Хуссар Ирыстоны, ст?й ?нд?р р?тты д?р, уыим? ар?х зындысты ф?сномыг?й (зындгонд сты Арсены ф?сномыгт?: Арсен Дарьяльский, Хабос, Иун?г, Габойты Габо, Ар.).
1910-?м азы уалдз?г Арсен ирон ?взагыл Калачы уагъта алкъуырион журнал ??фсир?, к?цы сси дыккаг ирон журнал. К?д уым?й рацыд ?рм?ст 14 номыры, у?дд?р ацы журнал стыр ахъаз баци ирон литератур?йы р?зт?н. ??фсиры? фыццаг хатт ф?зындысты Арсены радзырдт? ирон ?взагыл.
??фсир? ?хг?д куы ’рцыд, у?д Арсен абалц кодта Бетъырбухм?. Куыста дзы Ленины газет ?Правдайы? корректор?й (ома уырыссаг ?взаг афт? хорз зыдта).
?Арсен уыд царды трагизмы нывг?н?г. Й? радзырдт?н куыд се ’рм?г, афт? с? сюжетон ар?зт ?м? с? архайджыты хъысм?тт? д?р ныв?зт ц?уынц трагедийы ахор?нт?й?, — фыста Коцойы фырты уацмысты тыхх?й Джыккайты Шамил. Й? цалд?р радзырдты фыссы туг исыны ?гъдауыл: цал ?м? цал фыд?б?тт? хаста уый ирон ад?м?н. ?Н? фыдбылызты фыдд?р?, — афт? схуыдта Арсен ир?ды (??фсир?, N4). Ир?д исыны хал?н мидис фысс?г ?вдыста публицистон уацты, карикатур?ты, аив радзырдты. Ир?д ?м? й? ф?стиуджыт? ц?м? кодтой, уый ныв?фтыд?й уын?м ?Афт? д?р в?ййы?, з?гъг?, уыцы радзырды.
К?д й? радзырдты тыхх?й сси номдзыд, у?дд?р фыста ?нд?р литературон къабазты д?р. Ныффыста иу уацау (?Джанаспи?), иу роман (?К?фхъуындар?, ?хх?ст?й мыхуыргонд никуы ?рцыд) ?м? цалд?р пьес?йы.